Trains - Indonesië : livres - histoire et matériel roulant

De spoorwegen in Nederlands-Indië 1864-1942 - Op smalspoor door tropische Nederland

Terwijl over de spoorwegen in Nederland tientallen studies zijn geschreven, die vrijwel elk aspect van de spoorwegwereld bestrijken, bestaat iets dergelijks over de spoor- en tramwegen in het voormalige Nederlands-Indië niet.
Er zijn een paar serieuze studies waarin bepaalde delen, zoals de stations of de stoomlocomotieven, van de spoorwegen in de 'gordel van smaragd' zijn beschreven en gedocumenteerd. Een algemeen overzicht van het ontstaan en wijze van exploitatie van die spoorwegen gerelateerd aan de politieke en economische omstandigheden van Insulinde bestaat echter nog niet.

Waarom kwamen de spoorwegen daar zo laat, waarom niet eerder? En waarom een lijn van A naar B en niet van C naar D? En waarom aanleg en exploitatie door de Staat en niet door particuliere ondernemers?
Dit boek probeert antwoorden op deze vragen te geven. De prachtige spoorwegnetten op Java en Sumatra in de 'koloniale' tijd door Nederlandse ingenieurs en Indonesische werkers gebouwd, verdienen die aandacht.

De Indische Mijnspoorwegen

De eerste personentrein in de Indische archipel ging in 1867 op Java van start. Maar al in 1849 paste het Gouvernement railvervoer toe bij de kolenmijn 'Oranje Nassau' in Pengaron op Zuidoost- Borneo. Steenkolenwinning onder regie van Sultans bestond al lang in de Indische archipel, maar kende geen railvervoer.
Na 1880 steeg het aantal op Europese leest geschoeide kolenmijnen, maar het duurde tot 1899 voor de eerste stoomlocomotief het Indische mijnbedrijf bereikte. Later kwamen er ook locomotieven met verbrandingsmotor, elektrisch- of aangedreven door perslucht.

Enkele duizenden mijnwagens kwamen vanuit Europa naar Nederlands-Indië, in de toenmalige kolonie zelf werd nauwelijks iets gemaakt. Sommige mijnen kenden ook personenvervoer, maar alleen voor eigen personeel. De economische crisis van 1929 zorgde voor een kaalslag onder de Indische mijnen, maar ten tijde van de Japanse bezetting kwamen er een paar nieuwe bij.

Van de in dit boek beschreven kolenmijnen en mijnspoorwegen in de periode 1849-1958 is er in het huidige Indonesië nog slechts één kolenmijn van Nederlandse oorsprong die niet alleen nog altijd bestaat, maar de steenkool ook nog altijd per spoor afvoert.
Gerard de Graaf besteedde ruim 20 jaar aan archiefonderzoek en bezocht ook vrijwel alle mijnlocaties op Java, Sumatra, Borneo en Sulawesi om te zien wat er nog van het verleden te vinden was.