Elektrische treinstellen - Nederland: boeken (1/2)

Treinen die komen en gaan - Het stalen NS-reizigersmaterieel van Nederlandse bodem

Dit geïllustreerde boek werpt een terugblik op de periode waarin Nederland actief spoorwegmaterieel produceerde, een tijd die moeilijk voor te stellen is in het huidige landschap. Tot 1972 bepaalde zelfgebouwd materieel het Nederlandse spoorwegbeeld, totdat Werkspoor de poorten sloot en rollend materieel in het buitenland werd aangeschaft. Van de fabriek waar het werd vervaardigd tot de uiteindelijke bestemming op de schroothoop, geeft dit boek een compleet overzicht van deze overgang.

Tussen het begin- en eindpunt heeft de trein zijn diensten ruimschoots bewezen, in een tijdperk van het herkenbare "kedeng-kedeng-kedeng-kedeng" en toen men nog reiziger was, geen klant. Kortom, een boek dat het nostalgische tijdperk op het spoor in beeld brengt, waarin de trein zijn ritmische rondjes draaide en de reiservaring centraal stond.

Elektrische treinen in Nederland (Deel 2)

Blokkendozen op het spoor - Het roemruchte Materieel '24 van NS

Begin jaren twintig van de vorige eeuw werd besloten een deel van het Nederlandse spoorwegnet te elektrificeren. Exploitatie met elektrische treinen was economisch gezien veel aantrekkelijker dan het gebruik van stoomtreinen, zo was gebleken met elektrische tractie op de Hofpleinlijn tussen Rotterdam en Scheveningen.

Tussen 1924 en 1932 werden door de Nederlandse Spoorwegen 259 rijtuigen voor de elektrische dienst in gebruik genomen, waarvan de helft bestond uit zogenoemde motorrijtuigen. Deze stalen rijtuigen, aangeduid als Materieel '24, bestonden uit tien verschillende types en konden tot bijna elke gewenste samenstelling gecombineerd worden. Vanwege het robuuste, vierkante uiterlijk kregen deze treinen de naam blokkendozen. Tot op de dag van vandaag een begrip bij de spoorwegliefhebber.

"Blokkendozen op het spoor" neemt de lezer mee door de boeiende geschiedenis van dit roemruchte materieel. Een lange geschiedenis, want na het einde van de blokkendozen als treinstellen in de reizigersdienst kregen deze rijtuigen functies van uiteenlopende aard, variërend van motorpost- tot museumrijtuig. Ook aan die periode, die tot de dag van vandaag doorloopt, wordt veel aandacht besteed.
Van de vele schitterende foto's in dit boek, waarvan een groot deel afkomstig is uit de nalatenschap van N.J. van Wijck Jurriaanse, zijn talrijke nog niet eerder gepubliceerd. Materieeltekeningen en overzichten maken "Blokkendozen op het spoor" compleet.

Van Stoom Tot Stroom - het Blokkendozenmaterieel van de NS

Materieel '24 was een elektrische treinserie van de Nederlandse Spoorwegen, na de komst van gestroomlijnd materieel in 1935 bijgenaamd Blokkendozen vanwege het hoekige ontwerp. Het ontwerp in 1924 putte uit ervaringen met het eerste Nederlandse elektrische materieel, het ZHESM-materieel uit 1908 op de Hofpleinlijn.
In de jaren vijftig werden veel motorrijtuigen omgebouwd tot getrokken rijtuigen, zonder tractiemotoren en stroomafnemers, door de komst van nieuw Mat '54-materieel en Plan E-rijtuigen.

In 1959 reden de laatste Blokkendoostreinen voor reizigers, en in 1972 reden de laatste getrokken Blokkendoosrijtuigen in reguliere dienst. Diverse rijtuigen vonden een nieuw thuis bij museumspoorlijnen, waaronder de Veluwsche Stoomtrein Maatschappij, de Stoomtrein Goes-Borsele, en de ZLSM.
Dit boek beschrijft de historie, techniek en inzet van de Blokkendozen.

Stroomlijn op het spoor - Het eerste gestroomlijnde materieel van de Nederlandse Spoorwegen

In de jaren twintig en dertig van de twintigste eeuw staat bij het ontwerpen van vervoersmiddelen een zo laag mogelijke luchtweerstand voorop. Zo doet behalve bij het weg- en vliegverkeer ook bij de spoorwegen de stroomlijnvorm zijn intrede.
In Nederland zorgt in 1934 de introductie van het driedelige dieseltreinstel voor een ware sensatie. Zoiets futuristisch is nog nooit vertoond! De stroomlijnvorm van deze zogenoemde diesel-drie zal gedurende enkele decennia het beeld van de spoorwegen in Nederland bepalen. Spoedig verschijnen ook elektrische treinstellen met deze vorm en wordt in navolging van het buitenland geëxperimenteerd met een stroomlijnbeplating voor stoomlocomotieven.

"Stroomlijn op het spoor" biedt de lezer in kleur en zwart-wit een uniek beeld van het Nederlandse spoorwegmaterieel uit de jaren dertig en het begin van de jaren veertig, vanaf de bouw tot de buitendienststelling en tenslotte sloop.
Bekende spoorwegfotografen hebben hun medewerking verleend aan het boek door spectaculaire, vaak nog onbekende foto's beschikbaar te stellen.

Materieel '36 en '40 - De nadagen kleurrijk in beeld

Eind jaren zestig en begin jaren zeventig rijden de treinstellen die worden aangeduid als Mat '36 en Mat '40 hun laatste kilometers in de reizigersdienst. Auteur Harrie Peters is gefascineerd door deze treinstellen en heel wat vrije dagen en vakanties worden benut om in deze oude treinstellen te rijden en bovendien overal in Nederland te fotograferen. In het begin geldt er nog een fotoverbod bij NS hetgeen natuurlijk voor de nodige complicaties en anekdotes zorgt.

In deze uitgave wordt de geschiedenis van de dan nog rijdende treinstellen beschreven vanaf 23 maart 1967, toen de auteur zijn eerste dia maakte, tot en met 1972, het jaar waarin de laatste treinstellen buiten dienst zijn gegaan. De nadruk ligt op de kleurendia's. Ook wordt aandacht besteed aan de wagenbakken van de stroomlijntreinstellen die in 1990 en 1992 in de voormalige DDR worden aangetroffen.
Aparte hoofdstukken zijn gewijd aan de sloop van deze markante treinstelseries en aan de gebeurtenissen rondom treinstel 440 dat als enige op bijzondere wijze aan de slopershamer wist te ontkomen.

Het boek is een tweede uitgave die geprint is met vergelijkbare kwaliteit als het oorspronkelijke drukwerk.

NS-Mat '36 - treinstel 252 (1938-2023): 85 jaar geschiedenis van een fenomeen

NIEUW

Op 15 mei 2023 is het 85 jaar geleden dat de elektrificatie van het Middennet, de spoorlijnen vanuit Utrecht naar Amsterdam, Arnhem, Eindhoven en Gouda-Den Haag/Rotterdam is afgerond. Voor de elektrische exploitatie bestelde de NS bij Werkspoor in Utrecht, Allan in Rotterdam en Beijnes in Haarlem 90 treinstellen, waaronder 53 tweewagentreinstellen en 37 driewagentreinstellen. Deze werden binnen twee jaar gebouwd en waren allemaal gereed bij de invoering van het nieuwe spoorboekje op 15 mei 1938.

Slechts één tweewagentreinstel, de 252, overleefde. Oorspronkelijk als 418 genummerd, werd het in 1942 uitgebreid en herbenoemd tot 440 in 1966. Na zijn laatste passagiersrit op de Hofpleinlijn op 30 september 1968 werd de 440 van sloop gered door Mat '36-liefhebbers en opgenomen in de collectie van STIBANS. In 2009 droeg STIBANS het treinstel over aan het Spoorwegmuseum in Utrecht.
Dit boek vertelt en toont de geschiedenis van de 252 vanaf de bouw in 1937 tot begin 2023.