Treinen - Nederland (1939-1945): boeken - historie

De Nederlandse Spoorwegen in oorlogstijd 1939-1945 - Rijden voor Vaderland en Vijand

Op 17 september 2019 is het 75 jaar geleden dat in Nederland de Spoorwegstaking begon. Op bevel van de regering in ballingschap legden meer dan 30.000 mensen van de Nederlandse Spoorwegen het werk neer. Zo hoopten ze het geallieerde offensief in de richting van Arnhem, bekend als operatie Market Garden, te ondersteunen.

In de eerste week van de staking werden de Duitsers ernstig gehinderd door het ontbreken van spoorvervoer, maar later wisten zij met eigen mensen weer enige grip te krijgen op de aanvoer van materieel en manschappen.
Market Garden mislukte grotendeels, maar de staking werd voortgezet. De financiering van de staking, het doorbetalen van salarissen van ondergedoken spoormensen, was een geweldige operatie die dankzij de grootste bankroof uit de Nederlandse geschiedenis succesvol werd afgesloten.

In dit boek beschrijven Guus Veenendaal (voormalig bedrijfshistoricus van de Nederlandse Spoorwegen) en David Barnouw (historicus, voorheen als onderzoeker verbonden aan het NIOD) de aanloop naar de staking, de staking zelf, maar ook de beeldvorming over de staking na de bevrijding.
Dirk Mulder (directeur Herinneringscentrum Kamp Westerbork) schrijft over transporten per spoor van Joden, Roma, krijgsgevangenen en andere groepen in opdracht van de Duitsers.

Het spoorwegbedrijf in oorlogstijd 1939-'45

Dit uitgebreide werk fungeert als naslagwerk voor alle facetten van het Nederlandse spoorwegbedrijf tijdens de oorlogsjaren. Het omvat uitgebreide documentatie over de spoorwegstaking, met materiaal van de Deutsche Reichsbahn, inclusief dagboeken van de dienstdoende Bahnbevollmächtigten. Ook wordt de spoorwegstaking belicht vanuit het perspectief van de Duitse spoorwegen in Nederland. Het werk biedt gedetailleerde informatie over aangelegde spoorwegaansluitingen tijdens de oorlog, zoals sporen naar vliegvelden, concentratiekampen en voor het transport van V-wapens.

Daarnaast bevat het boek informatie over de stationeringen en omlopen van locomotieven gedurende de oorlog. Behalve voor spoorwegliefhebbers is het boek ook relevant voor diegenen met interesse in het verzet, met een uitgebreide lijst van aanslagen en sabotage-acties op het spoor. Voor belangstellenden in de luchtvaart biedt het een gedetailleerd overzicht van beschietingen op treinen, aanvallen op bruggen en emplacementen, inclusief de gevolgen voor het treinverkeer.
Kortom, een waardevol boek voor eenieder die interesse heeft in dit aspect van de Nederlandse samenleving tijdens de oorlogsjaren.

Hummel Hummel-Zügen en zo: de zoektocht naar het in de Tweede Wereldoorlog weggevoerde spoorwegmaterieel

Al voor de bevrijding van Nederland boven de grote rivieren was duidelijk dat de bezetter planmatig, structureel en op grote schaal uit Nederland de meest uiteenlopende goederen had weggevoerd. Ongeveer 90% daarvan was na het begin van de Operatie Market Garden en de spoorwegstaking op 17 september 1944 uit ons land weggehaald. In die periode plunderden de Duitsers vooral vele fabrieken en de spoorwegen, maar ontruimden ook steden en dorpen, zoals Arnhem.
Tegen deze achtergrond stelde de Nederlandse regering in april 1945 het Commissariaat-Generaal voor de Nederlandsche Economische Belangen in Duitschland in dat tot taak had het opsporen en het terugbrengen van weggevoerde goederen en de behartiging van de economische belangen van Nederland in Duitsland.

Dit boek verhaalt over de zoektocht die in dat kader in de periode 1945 tot en met 1951 plaatsvond naar de weggevoerde eigendommen van de Nederlandse Spoorwegen en over de daarmee verbonden uitwisseling van in Nederland buitgemaakt of achtergebleven (vooral) Duitse spoorwegmaterieel.
Ook komt het niet teruggekeerde ("vermiste") en in de DDR, Polen en andere Oost-Europese landen achtergebleven spoorwegmaterieel aan de orde, waarover na de val van de Muur steeds meer bekend is geworden. Het een en ander wordt ondersteund met veel foto's en overzichten.